"Ik ben bang om iets te verliezen"— Interview met Albert Visscher
Hoe dichter iemand bij hem staat, hoe lastiger hij confrontaties vindt. Albert Visscher, partner bij SeederDeBoer, heeft het bespreken van gevoelens niet van huis uit meegekregen. ''Ik ben opgegroeid in een familie waar ruzies niet meer goed kwamen. Ze leidden ertoe dat we elkaar jaren niet meer zagen. Dan ga je conflicten liever uit de weg.''
Wie het huis van Albert Visscher in Wassenaar binnenloopt kan niet anders dan constateren dat kunst een belangrijke rol in zijn leven speelt. In vrijwel elk vertrek hangen schilderijen en foto’s waar de partner van SeederDeBoer tijdens een rondleiding graag over vertelt. Hij bezoekt regelmatig musea en kunstbeurzen en verzamelde vroeger veel kunst. Dat is nu nauwelijks nog mogelijk omdat er letterlijk geen plek meer voor te vinden is.'
Waarom is kunst zo belangrijk voor je?
''Kunst roept emoties op of geeft ze weer. Je kunt verliefd worden op kunst, afschuw voelen, troost vinden, wat het ook is, het laat je zelden onberoerd. Wel moet je een kunstwerk soms iets vaker zien voordat je het begrijpt, meestal stelt kunst meer vragen dan dat het antwoorden biedt. Daarmee is het ook een instrument om gesprekken en discussies op gang te brengen. Ik kan me geen huis zonder schilderijen voorstellen.
Kunst raakt mij op veel verschillende manieren. Soms gaat het louter om schoonheid, een andere keer vertelt het een confronterend verhaal. Zo heb ik verschillende schilderijen van de kunstenaar Armen Eloyan met de titel Roof. Toen ik hem vroeg waarom het thema van zijn werk ‘daken’ was, zei hij dat het over zijn vader ging die uit Armenië was gevlucht.
Kunst kan je ogen openen, een nieuw perspectief bieden. Zo bezocht ik een overzichtstentoonstelling van de Duitse fotograaf Michael Schmidt in Madrid. Die confronteerde mij met mijn beperkte kennis van Duitsland en vooroordelen. De ouders van mijn moeder waren behoorlijk anti-Duits en op weg naar ons vakantieadres in Italië reden we zo snel mogelijk door het land. De tentoonstelling toonde de rauwe werkelijkheid van de wederopbouw, hoe zwaar de mensen het hadden. Dat had ik me nooit gerealiseerd.''
Maakt je liefde voor kunst je een betere consultant?
''Ik denk het wel, kunst leert je om met een bepaalde afstand naar dingen te kijken. Om niet meteen te oordelen, om er nog eens goed over na te denken. Het is niet voor niets dat wij bij SeederDeBoer Theory U centraal stellen. Dit procesmodel voor vernieuwing en transformatie van mens en organisatie omvat een diepgaande beweging, zoals in de letter U. Met deze theorie buig je complexe vraagstukken van deze tijd om naar een wezenlijke verandering, vanuit verbinding met jezelf, anderen en alle aspecten die met de vraag samenhangen.
In Theory U staat openheid centraal, in hoofd, hart en wilskracht. Zo kijk je eigenlijk ook naar een schilderij, zonder oordeel want dat staat openheid in de weg. Oordelen zijn beperkend en belichten slechts een klein deel van de realiteit. Door je te laten raken en je in te leven, kan je hart zich openen. Dat gebeurt door schoonheid te zien, dankbaarheid te voelen, en vertrouwen en nabijheid toe te staan. De kunst is om angst te erkennen en te voelen, en er voorbij te kunnen stappen. Moed kan de angst verdrijven. Het geeft kracht om angst in de ogen te kijken en los te laten. Het helpt om vrij te spreken en te handelen.''
Hoe belangrijk is het voor een consultant om de confrontatie niet uit de weg gaan?
''Heel belangrijk, confrontaties hebben een reinigend effect. Wrijving geeft glans. En als je het echte probleem niet op tafel hebt, kun je het ook niet oplossen. Dan is er geen verbinding. Het is ingewikkeld om dat goed te doen. Een confrontatie kan een verrijking zijn, alleen wordt het vaak vermeden. Ik ben opgegroeid in een familie waar ruzies niet meer goed kwamen. Ze leidden ertoe dat we elkaar jaren niet meer zagen. Dan ga je conflicten liever uit de weg.
Sinds mijn scheiding in 2013 kan ik privé beter met conflicten omgaan, maar hoe dichter iemand bij me staat, hoe lastiger ik dat vind. Met mijn dierbaren omgaan is spannend omdat de angst voor verlies dichterbij komt. Dan ga ik voorzichtiger handelen. Maar zoals mijn nieuwe liefde het mooi omschrijft: ‘Als je geen ruzie maakt kun je het ook niet goedmaken.
Zakelijk gezien ben ik niet bang om confrontaties aan te gaan. Ik was eens programmamanager van een groot transformatietraject. De klant wees iemand aan om mij te ondersteunen, maar die persoon was in mijn ogen niet voldoende capabel. Ik wilde daarom een van onze eigen mensen, iemand die ik echt kon vertrouwen, inzetten om mij te ondersteunen. De klant weigerde hiermee in te stemmen. Toen ik uiteindelijk dreigde om met het programma te stoppen, ging hij toch akkoord en is het programma mede door de inzet van mijn collega, een groot succes geworden. Ik ben bereid mijn functie neer te leggen om mijn zin door te drijven, als het echt niet anders kan. Als een klant niet werkelijk bereid is om te veranderen, stopt de samenwerking.''
Je bent voorzitter van de maatschap. Hoe gaan jullie daar met confrontaties om?
''Als voorzitter in een maatschap ben je primus inter pares, een onder gelijken. Maar er moet iemand de dirigent te zijn. Wrijving geeft dan wel glans, het zorgt ook voor een hoop gedoe. We zijn allemaal slimme, dominante ego’s. Het is bij tijd en wijle een hell of a job. Ik probeer de onderstroom bespreekbaar te krijgen, maar dat lukt niet altijd.
Ik kan goed tussen de regels door luisteren, en me erg goed focussen, maar ben dan minder bereikbaar. Dat heb ik al mijn hele leven. Als ik me ergens op richt, vervaagt de omgeving. Ik kan eindeloos doorgaan. Op het werk ben ik energiek, eigenwijs, op de details gericht en heb ik het overzicht. Soms ben ik een tikkeltje dominant. Ik denk dat de andere partners zouden willen dat ik me meer uitspreek. In een maatschap kom je bijna vanzelf in een familiestructuur terecht. We kennen elkaar al heel lang. Dan denk je te weten hoe de ander denkt en welke kant een reactie of oplossing zal opgaan. Het voelt voor mij bijna tegennatuurlijk om iemand in je familie tegen te spreken.''
Hoe zorgen jullie ervoor dat dit wel gebeurt?
''We worden daarin begeleid. We maken onder meer gebruik van systemisch werken waarbij de onderlinge verhoudingen helder worden. Een opstelling geeft veel inzicht waarbij je in eerste instantie met jezelf en jouw overtuigingen wordt geconfronteerd. De bijeenkomsten zorgen er voor dat je elkaar beter gaat begrijpen. Waarom iemand doet zoals ‘ie doet. Dat geeft ruimte om patronen te doorbreken, en mij handvaten om een andere bril op te zetten, anders naar iemand te luisteren of naar gedrag te kijken. Zo kun je uiteindelijk effectiever met elkaar samenwerken en succesvol zijn.
Ik gun elk directieteam zo’n traject. Het ontbreekt alleen vaak aan moed om jezelf te laten zien, om je kwetsbaar op te stellen. Veel mensen hebben een harnas om zich heen. In directies heerst ook nog vaak een machocultuur en de angst om je positie te verliezen. Kwetsbaarheid wordt als zwak ervaren. Maar als jij jezelf meer laat zien, ontstaat er verbinding en meer effectiviteit.
Het bespreken van gevoelens heb ik ook niet van huis uit meegekregen. Ik had in het begin ook veel weerstand om het echte gesprek te voeren. Dat heeft mij ongetwijfeld ook parten gespeeld in de relatie met mijn ex-vrouw. We durfden niet te delen wat we echt dachten of voelden.''
Albert Visscher
Wat voor impact had de scheiding op jou?
''Ik werd echt wakker geschud. Voor mijn gevoel werd het fundament onder me vandaan geslagen. Achteraf voel ik me schuldig dat ik er te weinig was, ik maakte veel uren op kantoor. De scheiding was een emotional drain, het kost veel energie om al die emoties te verwerken en alles een plek te geven. Ik ben vijftien kilo kwijtgeraakt, kon bijna niet eten. Het was een soort rouwverwerking. Ik kreeg ongelooflijk veel steun van mijn collega-partners. Er was veel ruimte en begrip. Dat was mooi en bijzonder.
Ik heb alle zeilen bijgezet om mijn werk te kunnen blijven doen, en ik denk niet dat de medewerkers er iets van hebben meegekregen. Thuis zat ik als een zombie op de bank. Ik vond het lang moeilijk om mezelf te laten zien of om over mezelf te praten, om echte verbinding te maken.
Het is waarschijnlijk een dooddoener, maar het gaat altijd over verbinding in het leven. Je hebt liefde en aandacht nodig om te kunnen overleven. Ik ben bang om te verliezen, dat is soms dominanter dan de wil om te verbinden. Daarin heeft de scheiding me verder gebracht, het heeft me meer open gemaakt. Daardoor heb ik ook andere gesprekken gekregen met klanten, ik krijgt meer oprechte verhalen te horen. Dan ontstaat verbinding bijna als vanzelf.''
Hoe was de scheiding voor jullie kinderen?
''Het is heel zwaar om je kinderen te vertellen dat je gaat scheiden. Dat is een moment dat ik nooit meer vergeet. Het was een mooie zonnige ochtend en we brachten het nieuws tijdens het ontbijt. We hadden er voldoende tijd voor gereserveerd. De kinderen reageerden zwaar geëmotioneerd, sloegen dicht en vluchtten naar hun kamer. Dan moet je honderd procent aanwezig en beschikbaar zijn. Niemand wil dat zijn of haar kinderen lijden. Inmiddels begrijpen ze het beter, maar het blijft ingewikkeld dat ze in twee verschillende werelden terecht zijn gekomen. In één huishouden kun je makkelijker met elkaar polderen. Het mooie vind ik wel dat ze nu ook kritisch durven zijn en zich meer uitspreken. Zo is mijn dochter heel goed in het verwoorden van wat zij voelt. ‘Pap, dat is allemaal leuk en aardig wat jij vindt en denkt, maar je zult nooit weten hoe het voel om een kind van gescheiden ouders te zijn.''
Vraag je anderen makkelijk om hulp?
''Dat doe ik te weinig. Ik heb van huis uit meegekregen dat je het zelf moet doen, je eigen boontjes moet doppen. Dat is ook mijn overtuiging: je zult gewoon werken voor de kost. Niet zeuren, maar gewoon doen. Om hulp vragen hoort daar zeker niet bij.''
Waar komt dat vandaan?
''Misschien omdat ik uit een arbeidersgezin kom met een vader die gemeenteschilder was en een moeder die de kleuterschool en bibliotheek schoonmaakte. Ze waren intelligent, maar niet ontwikkeld. Mijn vader werkte van s’ ochtends vroeg tot s’ avonds laat. Omdat mijn vader de boerderij van zijn vader moest afbetalen, ging hij als schilder werken, terwijl hij graag leerde en allemaal tienen haalde op de LTS. Tot zijn teleurstelling kwamen mijn opa en oma niet eens naar de diploma-uitreiking. Hij moest zijn salaris inleveren en kreeg er een beetje zakgeld voor terug. Dat is zeker een verklaring voor een deel van mijn drive en vechtlust. Om ervoor te knokken dat het anders en beter kan. Toen ik in Leiden ging studeren ging de wereld voor mij open. Ik had geen flauw idee wat het inhield, dat had nooit eerder iemand in mijn familie gedaan. Na mijn afstuderen startte ik als managementtrainee bij Bank Mees &Hope. Ik was de enige trainee die geen lid van het studentencorps was geweest. Die sociale klasse kende ik niet. Dat was de upper class van Nederland. Van deze periode in mijn leven heb ik veel geleerd. Het voelde als een bevrijding om uit mijn bubbel te stappen.''
Albert Visscher
Is het confronterend om uit je bubbel te stappen?
''Ja, het kost kracht en energie. Je hebt vooral de wil nodig om dingen anders te doen. Ik voelde ook irritatie over mijn omgeving toen ik opgroeide, en wilde iedereen laten zien wat ik kon bereiken. Elke keer als je jouw community verlaat kom je erachter hoe houdbaar andere sociale relaties zijn. Ook na een verhuizing blijkt vaak dat sommige vriendschappen flinterdun zijn. Ik heb behoefte aan diepgang, en liever minder vrienden met wie het ook ergens over mag gaan. Ik voel het nu vooral als een voorrecht dat ik me in verschillende werelden gemakkelijk kan bewegen. Dat is allesbehalve vanzelfsprekend. Waar ik me zorgen om maak is de steeds verdergaande polarisatie in onze samenleving.''
Waar merk je dat aan?
''Ik was laatst met familie bij pretpark Slagharen, daar zag ik allerlei lagen uit onze samenleving, veel mensen met obesitas, die er ongezond en onverzorgd uitzien. We leven in toenemende mate niet met, maar naast elkaar. Mijn vrouw was bij een vaccinatie-bus in de Haagse Schilderswijk om er daar achter te komen dat er geen Nederlandstalige formulieren beschikbaar waren.
We wonen in Wassenaar ook in een bubbel, de kinderen gaan naar hockey, wij zijn hoog opgeleid en ik werk in een bedrijf met alleen maar hoog opgeleide mensen. We worden niet blootgesteld aan de zorgen en problemen van andere groepen in de samenleving en kunnen ons wellicht moeilijker in anderen inleven. Ik las bijvoorbeeld laatst dat elke jurist wel een bouwvakker kent, maar weinig bouwvakkers een jurist.''
Waarom bestaat de maatschap bij SeederDeBoer alleen uit hoogopgeleide blanke mannen?
''Er zijn een heleboel verschillen tussen ons en ik denk dat dit ook een van de reden is waarom we succesvol zijn. We vullen elkaar perfect aan. Natuurlijk willen we meer vrouwen als partner, maar de vraag is of we dat in het verleden in voldoende mate hebben uitgestraald. Dat denk ik niet. Inmiddels hebben we wel meer vrouwen dan mannen in dienst en is de verwachting dat het niet meer lang zal duren voordat een aantal vrouwen zal toetreden tot de maatschap. Het gaat natuurlijk niet alleen over het aantal vrouwen, maar over de feminiene en masculiene kwaliteiten die in balans moeten zijn.''
Hoe kun je meer diversiteit realiseren?
''Een eerste belangrijke stap is de dialoog over diversiteit en inclusie te stimuleren. Dit zorgt voor meer bewustwording. Ik ben er trots op dat we met ons hele bedrijf diversiteits-sessies hebben georganiseerd. Daar voerden we openhartige gesprekken met elkaar. Bijvoorbeeld over onderwerpen als schaamte en veiligheid. Hoe creëer je een veilige omgeving met elkaar? En gebruiken we wel de juiste taal in onze communicatie naar buiten? Zijn we benaderbaar genoeg voor doelgroepen uit andere ‘bubbels’. Zelf ervaar ik tenslotte ook dat het niet gemakkelijk is om over de grens van je eigen bubbel heen te kijken.
De sessies hebben mij bewuster gemaakt en aan het denken gezet. Ikzelf heb ook een ‘onbewuste bias’ en straal niet altijd uit dat ik benaderbaar ben. Het is goed om tegenspraak te organiseren. We willen ons als partners niet laten omringen door een hofhouding van gelijkgestemden en ‘ja-knikkers’. We willen graag horen wat er echt aan de hand is, ja ook al wil je dat natuurlijk niet altijd echt horen. Het blijft een uitdaging om actief mensen te raadplegen die zaken vanuit een heel ander perspectief bekijken, maar dat is tenslotte diversiteit.''
Albert Visscher (1965) studeerde bestuurskunde en werkte als bankier bij Mees & Hope. Hij werkte daarna als consultant bij Ernst&Young (later Cap Gemini). In 2007 stapte hij over naar SeederDeBoer. Hij woont samen. Gezamenlijk heeft hij met zijn nieuwe partner zes kinderen
Tekst: Dominique Haijtema Fotografie: Duco de Vries